“ስለ’ዚ ኸም’ቲ ኣካላዊ ሞት ብሓደ ሰብ [ብኣዳም] ዝመጸ፡ ከምኡ ኸኣ ትንሳኤ ሙታን [ብክርስቶስ] ብሓደ ሰብ’ዩ ዝመጸ። ከም’ቲ ዅላቶም ብኣዳም ዝሞቱ፡ ከምኡ ድማ ኵላቶም ብክርስቶስ ህያዋን ኪዀኑ’ዮም። ግናኸ ነፍሲ ወከፍ በብመስርዑ’ዩ፡ ቅድም ክርስቶስ፡ ደሓር ከኣ ኣብ ካልኣይ ምጽኣቱ፡ እቶም ናይ ክርስቶስ [ዝዀኑ ክርስትያን]።” 1ቈረ 15፡21-23 ካ.ት

ርሑስ በዓል ትንሳኤ!! ነዚ ዘመነ ጾም’ዚ ብሰላም ኣሕሊፉ ብዓወት ንዘፈጸመና ኣምላኽ ክብርን ምስጋናን ይኹኖ!! ብምሕረቱን ሕያውነቱን፡ እንኳዕ ብርሃነ ትንሳኤኡ ኽንርእይ ኣብቕዓና። መሰረት ክርስትና፡ ትንሳኤ ጐይታናን መድሓኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ’ዩ። ትንሳኤ፡ እቲ “ሞት ብዓወት ተዋሕጠ” ዚብል ትንቢት ዝተፈጸመሉ ዕለት’ዩ (1ቈረ 15፡54 ፣ ኢሳ 25፡8)። ንህዝቢ ኣገልጊሎምን መሪሖምን ሩባ ህይወት ኬብጽሑ ነብያትን ሊቃነ ካህናትን ኰይኖም ዝተሾሙ መንጎኛታት (ማእከሎት) ብዙሓት’ዮም ነይሮም (ገላ 3፡20 ፣ 1ጢሞ 2፡5,6)። እንተ ዀነ ማእሰረ-ሞት ፈቲሖም ኪትንስኡ ስለ ዘይከኣሉ፡ ኣገልግሎቶም ይዅለፍ ነበረ (እብ 7፡22-26)። ምኽንያቱ ድማ፡ ሞት ብኣምላኽ’ምበር፡ ብሰብ ኰነ ብኻልእ ፍጡር ኪሰዓር ዚኽእል ጸላኢ ኣይኰነን። ስለ’ዚ ኸኣ’ዩ ኣምላኽ ሰብ ኪኸውን ዘድለየ፡ መለኮት በቲ ዝተዋህዶ ስጋ ሞይቱ፡ ዕዳ ሓጢኣትና ኸፈለ። ዕዳ ሓጢኣትና ብምልኣት ስለ ዝተኸፍለ ድማ፡ ሞት ንስጋ ኣጽኒዑ ዚሕዘሉ ምኽንያት ፈረሰ። ስለ’ዚ ብሓይልን ስልጣንን ናይ መለኮት፡ እቲ ዝሞተ ስጋ ማእሰረ ሞት ፈቲሑ ህያው ኰይኑ ተንስአ። ምስጢረ ስጋዌ (ምስጢረ ተዋህዶ)፡ ሓይልን ስልጣንን ናይ ሞት ኪስዕር’ዩ ዝተፈጸመ። ስለ’ዚ ክርስትና፡ ናይ ትንሳኤን ህይወትን ሃይማኖት’ዩ። ኵሉ መዝሙርን ምስባክን ንባባትን ናይ’ዚ ዕለት’ዚ ኣብ’ቲ ብትንሳኤ ክርስቶስ ዝተጋህደ ምስጢርን ዝተፈጸመ ዓወትን ዘተኰረ ትሕዝቶ ዘለዎም’ዮም። እቲ “ይትፌሣሕ ሰማይ” ዘርእስቱ መዝሙር ቅዱስ ያሬድ፡ ብትንሳኤ ክርስቶስ ሰማይ ከም ትሕጐስ ዚገልጽ መዝሙር’ዩ። ምኽንያቱ፡ ሞት በቲ ኣብ ሰማይ ዝተመኽረ ምኽሪ ቅድስት ስላሴ’ዩ ዝተሳዕረ። እቲ መዝሙረ ዳዊት ምስባክ’ውን፡ እቲ ስጋ ዝለበሰ ኣምላኽ፡ ካብ ድቃሱ ኸም ዚትንስእ ጅግና ዀይኑ ከም ዝተንስአን፡ ንጸላእቱ፡ ንሰይጣንን ኣጋንንቱን ወቒዑ፡ ዘለኣለማዊ ነውሪ ኸም ዘሰከሞም ዚገልጽ ትንቢታዊ መዝሙር’ዩ (መዝ 78፡65,66)። ቅዱስ ጴጥሮስ ኣብ’ቲ ናይ 1ጴጥ 3፡15-22 ንባብና፡ “ብስጋ ሞተ፡ ብመንፈስ (ብመለኮት) ግና ህያው ኰነ፡” ብዚብል ቃል፡ ናይ እምነት ተዋህዶና መሰረት ዝዀነ መልእኽቲ ሂቡና’ሎ (1ጴጥ 3፡18)። ኣብ’ቲ ናይ ግብ 2፡22-36 ንባብና’ውን፡ ርእሰ-ሃዋርያት ቅዱስ ጴጥሮስ፡ ነቲ ናይ ነብዪ ዳዊት ናይ መዝ 16፡8-11 ትንቢታዊ ቓል ምስ ትንሳኤ ክርስቶስ ብምዝማድ፡ ዓብይ መንፈሳዊ ብርሃን ሂቡና ኣሎ። ብዓብዩ እቲ ናይ’ዚ ዕለት’ዚ ንባብ ቅዱስ ወንጌል ዝዀነ ዮሃ 20፡1-18፡ ናይ’ቲ በዅሪ ትንሳኤ ዝዀነ ጐይታና ምትንሳእ፡ በዅሪ ተበሳሪት ክትከውን ብዛዕባ ዝተዓደለት፡ ቅድስቲ ማርያም መግደላዊት ተሪኹልና ኣሎ። እዚ ሕሱም ሰይጣን ንትንሳኤ ክርስቶስ ኣብ ምዕጋት ኪዕወት እንተ ዘይከኣለ’ኳ፡ ናይ ቅዱሳን ደቀ መዛሙርቱ ተስፋ ትንሳኤ ኣብ ምድፋን ግን ተዓዊቱ’ዩ። ነቲ ጐይታና ንሓይሊ ሞት ስዒሩ ኸም ዚትንስእ ደጋጊሙ ዝነገሮም ናይ ተስፋ ቓላት ብዘይ ዝዀነ ተረፋ ኻብ ልቦም ልቕም ኣቢሉ ብምውሳድ፡ ትንሳኤኡ ብዓይነን ብዝረኣያ ቅዱሳት ኣንስቲ ምስ ተበሰሩ፡ ወንጌላዊ ሉቃስ፡ “እዚ ዘረባ’ዚ ኣብ ቅድሚኦም ከም ዕሽነት መሲሉ ተራእይዎምሲ፡ ኣይኣመንወንን” ኢሉ ኽሳዕ ዚጽሕፍ፡ ክሳዕ ክንድኡ ናብ ዘይምእማን ኣብጺሕዎም’ዩ (ሉቃ 24፡11) ወንጌላዊ ቅዱስ ማርቆስ’ውን፡ “ነቶም ተንሲኡ ዝረኣይዎ ኣይኣመንዎምን’ዮም’ሞ፡ ስለ’ቲ ዘይምእማኖምን ትርሪ ልቦምን ዘለፎም” ብምባል ጽሒፉ ኣሎ (ማር 16፡14)። እዚ ዜሕዝንን ዜገርምን ተርእዮ’ዚ፡ እቶም ቅዱሳን ደቀ መዛሙርቱ ብእምነት እምብዛ ድኹማት ምንባሮም ዘይኰነስ፡ ሰይጣን ንናይ ትንሳኤ ኣርእስቲ ብምሉእ ሓይሉ ኸም ዚዋግኦ ዜርእየና’ዩ። እዚ ኸኣ ኣብ ትንሳኤ ጽኑዕ መሰረት ዝገበረ ሃይማኖትን ውልቀ ህይወትን ንመንግስቲ ሰይጣንን ነቲ ርኹስ ተልእኾኡን ዓብይ ስዕረት ከም ዝዀነ ዜረጋግጸልና’ዩ። ስለ’ዚ ትንሳኤ ክርስቶስ መሰረት ጽንዓት እምነትና ስለ ዝዀነ ኢና ብኣዝዩ ልዑል ሓጐስን ክብርን እነብዕሎ።

እዚ ኽቡር በዓል’ዚ፡ ናይ ብልዕን መስተን ናይ ወርቅን ጨርቅን በዓል ኣይኰነን። ብዛዕባ ትንሳኤ ጐይታና ዀነ ብዛዕባ ገዛእ ትንሳኤና ዘሎና እምነት እንፍትሸሉ ኣገዳሲ በዓል’ውን’ዩ። ነቶም ድምጹን ቃሉን በእዛኖም ዝሰምዑን፡ ነቲ ሓይሊ መለኮቱ ድማ በዒንቶም ዝረኣዩ ቅዱሳን ደቀ መዛሙርቱ ሰይጣን ክሳዕ ክንዲ’ዚ እንተ ተፈታቲንዎምን እንተ ተዓዊቱሎምን፡ ንኣናኸ ይንሕፈናዶ፧ ካብኡ ንላዕሊ ኣዝዩ ዝኸፍአ ድማ ንርእስኻ ኣብ ከቢድ መንፈሳዊ ሞት እናሃለኻ፡ ትንሳኤ ክርስቶስ ምጽንባል’ዩ። ጐይታና ኣብ ዕለተ ሆሳእናኡ፡ ሰባት ብሓጐስን ብጭድርታን እናዘመሩሉ ኸለዉ፡ ንሱ ግና ንኣታቶም ይበኽየሎም ከም ዝነበረ ተማሂርና ኣለና። ንሱ ብመዝሙር ህያዋን’ምበር፡ ብመዝሙር ምዉታት ኣይሕጐስን ጥራይ ዘይኰነስ፡ ኣዝዩ የጕህዮ’ዩ። ብሓጢኣቶም ዝሞቱ፡ ብንስሓ ግን ምስኡ ዘይተንስኡ ምዉታት ኴንና ናይ ትንሳኤ መዝሙር እናዘመርና እንተ ኣብዓልናሉኸ፡ ኪሕጐሰልና ኽንጽበዮ ይከኣልዶ፧ ፈጺምካ ዘይሕሰብ’ዩ። ትንሳኤ ክርስቶስ፡ ንርእሶም ካብ መንፈሳዊ ሞት ናይ ዝተንስኡ ሰባት በዓል’ምበር፡ ናይ ምዉታት በዓል ኣይኰነን። ስለ’ዚ እዚ ቕዱስ በዓል’ዚ፡ ብዛዕባ መንፈሳዊ ሃለዋትና ዕቱብ ምርመራ እንገብረሉ ኣገዳሲ መዓልቲ’ውን’ዩ። ብደረጃ በዓል፡ ኣብ ዓመት ሓንቲ መዓልቲ ደኣ ነብዕሎ’ምበር፡ ብግብራዊ ናብራናስ ዓመት ምሉእ ጥራሕ ዘይኰነስ፡ ዕድመና ምሉእ ኢና ነብዕሎ። ብሓጢኣት ዝሞቱ ዘይኰንናስ፡ ካብ ሓጢኣት ሞይቶም ንጽድቂ ዝተንስኡ ሰባት ኴንና ነብዕል ምህላውና ኸነረጋግጽ፡ እዚ ቕዱስ በዓል’ዚ ይዕድመናን ይብድሃናን ኣሎ።

ማእከላይ (ወይ ሕመረት) መልእኽቲ ናይ’ዚ ኣርእስትናን መሪሕ ጥቕስናን እንታይ’ዩ፧ ንትንሳኤ ንምንታይ’ዩ ቅደም-ተኸተል ኣድልይዎ፧ እዚ መሪሕ ጥቕስና፡ ንጽጽራዊ ኣቀራርባ ዘለዎ ሃዋርያዊ መልእኽቲ’ዩ። ብፍላይ ቅዱስ ጳውሎስ፡ ነዚ ዝዓይነቱ ኣቀራርባ ኣዘውቲሩ ይጥቀመሉ’ዩ። እቲ መለኮታዊ ኣሰራርሓ ብንጹር ኪረኣየካን ኪርድኣካን ስለ ዚሕግዝ ድማ መምህራን ወንጌል ኪስዕብዎን ኬዘውትርዎን ዚግባእ፡ ጠቓሚ ሜላ ናይ ትምህርትን ስብከትን’ዩ። ቅዱስ ጳውሎስ፡ ሓጢኣትን ሞትን ካብ ኣዳም ናብ ኵሉ ዘርኢ ሰብ ከም ዝሓለፈ፡ ልክዕ ብኸምኡ ድማ ጽድቅን ትንሳኤን ናብ ኵሎም ብዳግማይ ልደት ዘርኢ ኣምላኽ ዝዀኑ ክርስትያን ከም ዚሓልፍ ይነግረና ኣሎ። ኣዳማዊ ሓጢኣት ተወራሲ ሓጢኣት ከም ዝዀነ፡ ነቕ ዘይብል ጽኑዕ ሃዋርያዊ ሰረተ እምነት’ዩ። ነዛ ሓቂ’ዚኣ ዘይተቐበላ ሰብ፡ እታ ዘይምቕባሉ ኣብ’ዛ ናይ ኣዳም ጥራሕ ኣይትድረትን’ያ። እቲ ዝኸፍአ ሳዕቤና፡ ነቲ ናይ ክርስቶስ ናይ ድሕነት መደብን ኣሰራርሓን’ውን፡ እትጻረርን እተፍርስን’ያ ትኸውን። ንኣዳማዊ ሓጢኣት ተወራሲ ዝገብሮ፡ ሰይጣን ወይ ኣዳም ባዕሉ ኣይኰነን። ናይ እግዚኣብሄር ናይ’ቲ ልዑል ኣምላኽ፡ ፍትሓውን ፍርዳውን ውሳነ’ዩ። ናቱ ናይ እግዚኣብሄር ውሳነ ስለ ዝነበረ፡ ንዘርኢ ኣዳም ምሕረት ኪገብር ምስ ወሰነ ድማ፡ በታ ሓጢኣትን ሞትን ናብ ኵሉ ዘርኢ ሰብ ክትሓልፍ ዝወሰነላ መገዲ፡ ጽድቅን ትንሳኤን ናይ ክርስቶስ ከኣ ልክዕ ብኸምኣ ኽትሓልፍ ብምሕረቱን ብሕያውነቱን ወሰነ።

ኣቦና ኣዳም ብድፍረት ኢዱ ዘርጊሑ ኺሓጥእ ከሎ፡ ኵሉ ዘርኢ ኣዳም፡ ካብ ቃኤል ክሳዕ’ቲ ኣብ ዓለም ዚውለድ ናይ መወዳእታ ሰብ ኣብ ኣዳም’ዩ ነይሩ (እብ 7፡8-10)። ኣብ ዝተፈላለየ ዘመናት፡ ኣብ ዝተፈላለየ ወለዶታት፡ ካብ ዝተፈላለዩ ውልቀ ሰባት እንተ ተወለድና’ኳ፡ እቲ መበቈልናን ዓይኒ ማይናን ግን ኣዳም’ዩ። ሄዋን ንርእሳ’ውን ካብ ኣዳም’ያ። ስለ’ዚ ኸኣ ኢና ኣካል ናይ’ቲ ዅሉ ንሱ ዝገበሮን ዝሓለፎን ንኸውን ዘለና። ስለ’ዚ ኣዳም ኪብድል ከሎ ኵላትና ምስኡ በዲልና፡ ኪመውት ከሎ’ውን ምስኡ ንመውት ማለት’ዩ። ቅዱስ ጳውሎስ ኣብ ሮሜ 5፡12,14 ገሊጽዎ ዘሎ ሓቂ ብምስትውዓል ነንብቦ።

“ብሰሪ ሓደ ሰብኣይ፡ ሓጢኣት ናብ ዓለም ኣተወ፡ ብምኽንያት ሓጢኣት’ውን ሞት መጸ። ኵላቶም ስለ ዝበደሉ ድማ፡ ሞት ናብ ኵሉ ሰብ ሓለፈ። ..... ሞት ግና ካብ ኣዳም ጀሚሩ ኽሳዕ ሙሴ፡ (ዋላ) ኣብ’ቶም ከም’ቲ ናይ ኣዳም ትእዛዝ ብምጥሓስ ሓጢኣት ዘይገበሩ’ውን ነጊሱ ነበረ። (ምኽንያቱ) ኣዳም ምሳሌ ናይ’ቲ ኺመጽእ ዝነበሮ (ክርስቶስ)’ዩ።”

ተኻፈልቲ ሞቱ ዝዀንና፡ ተኻፈልቲ በደሉ’ውን ስለ ዝነበርና ኢና ዝገበርናዮ ዘይብልና ብንጹሃትና ኸለና ዝወረደና ወደቓ ኣይኰነን። እግዚኣብሄር ጻድቕን ፍትሓውን ኣምላኽ ምዃኑ ኣይንዘንግዕ። ንንጹህ ኣይኵንንን’ዩ፡ ንሓጥእ ከኣ ኣይንሕፍን’ዩ። ኣብ ኣዳም ኴንና ብኸመይ ከም ዝሓጣእና፡ እግዚኣብሄር ኣዳቒቑ ይፈልጦ’ዩ። ንሕና ግን በዚ ብሓጢኣት ዝጸልመተን ዝተዳኸመን ኣእምሮና፡ ብመሰረቱ ፈጺሙ እንተ ዘይተረዳእናዮ’ውን ኣየገርምን’ዩ። ንኣና ስለ ዘይተረድኣና ጥራሕ ንእግዚኣብሄር በደለኛ ኸይንገብሮ ግን ክንፈርህን ክንጥንቀቕን ይግብኣና። እዛ ኸነንብባ ዝጸናሕና ጥቕሲ ብኸመይ ከም ዝተዛዘመት ግን ብግቡእ ነስተውዕለላ። ኣዳም ምስሊ ናይ ክርስቶስ’ዩ ማለት፡ ናይ ክርስቶስ ኣሰራርሓ’ውን ልክዕ ከም ናይ ኣዳም ኪኸውን’ዩ ማለት’ዩ። እቲ ቐንዲ ክርስቶስ’ዩ፡ እቲ ጽላሎት ወይ ምስሊ ግን ኣዳም’ዩ። ስለ’ዚ እቲ ናይ ኣዳም ሓጢኣትን ሞትን ናብ ኵላትና ዘርኡ ምሕላፉ፡ ትንቢታዊ መልእኽቲ ናይ’ቲ ብክርስቶስ ኣቢሉ ናብ ኵላትና ዚሓልፍ ጽድቅን ትንሳኤን’ዩ። “ብኣዳም ሓጢኣተኛታት ኢኹም” ኪበሃለልና ኸሎ፡ “በቲ ዳሕራይ ኣዳም፡ ብክርስቶስ ክትጸድቁ ኢኹም” ብምባል ናብ ጐይታናን መድሓኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ የመልተና ኸም ዘሎ ደኣ’ምበር፡ ይውንጅለናን ይዂንነናን ከም ዘሎ ኣይንሕሰብ። ንኣዳም ዘኪሩ ንክርስቶስ ዚርስዕ ክርስትያን፡ እቲ ብክርስቶስ ዝተቐንጠጠ መጋረጃ ዘይተቐንጠጠሉ፡ እቲ መጋረጃ ገና ኣብ ልቡ ተዘርጊሑ ነእምሮኡ ዘጸልመተሉን ዘደንዘዘሉን ሰብ’ዩ (2ቈረ 3፡14-16)።

ሓጢኣት ኣዳምሲ፡ ኣብኡ ኣብ ኣዳም ስለ ዝነበርና ናባና’ውን ሓሊፉና። ናይ ክርስቶስ ጽድቕን ህይወትከ ብኸመይ’ዩ ናባና ዚሓልፍ፧ ካብ’ቲ ናይ ኣዳም ዚፍለየሉ ዋላ ሓንቲ’ኳ የብሉን። ብክርስቶስ ኣሚንና ድሕሪ ምጥማቕና፡ ኣካል ሰብነት ክርስቶስ ኴንና ኣብ ክርስቶስ ኢና ንነብር። ስለ’ዚ ኸኣ ጐይታና ንርእሱ ብጕንዲ ወይኒ፡ ንኣና ኸኣ ብጨናፍሩ መሲሉ ኺዛረብ ከሎ፦

“ኣነ ናይ ሓቂ ጕንዲ ወይኒ’የ፡ ተኻሊኡ ኸኣ ኣቦይ’ዩ። ነቲ ኣባይ ዘሎ ፍረ ዘይፈርይ ዘበለ ዅሉ ጨንፈር (ኣቦይ) ይቘርጾ። ነቲ (ኣባይ ዘሎ) ፍረ ዚፈርይ ዘበለ ጨንፈር ግን ብዙሕ (ፍረ) ምእንቲ ኼፍርይ፡ (ኣቦይ) የጽርዮ። .... ኣባይ ንበሩ፡ ኣነ’ውን ኣባኻትኩም ክነብር’የ። ..... እቲ ኣባይ ዚነብር ኣነ’ውን ኣብኡ፡ ንሱ’ዩ ብዙሕ ፍረ ዚፈርይ…..። ኣባይ ዘይነብር ዘበለ ከም ጨንፈር ናብ ወጻኢ ተደርብዩ ይነቕጽ፡ ኣኪቦም ድማ ናብ ሓዊ ይድርብይዎ’ሞ ይነድድ።” ብምባል፡ ክርስትያን ኣብኡ ኣብ ክርስቶስ፡ ከም ዚነብር ኣረጋጊጹልና ኣሎ (ዮሃ 15፡1-6 ካ.ት)። ቅዱስ ጳውሎስ’ውን፦

“ንኢየሱስ ክርስቶስ ብምእማን፡ ኵላትኩም ውሉድ ኣምላኽ ኢኹም። (ምኽንያቱ) ብክርስቶስ ዝተጠመቕኩም ዘበልኩም ንክርስቶስ ለቢስኩምዎ ኢኹም።”  ብምባል ብኸመይ ኣካላት ሰብነቱ ዄንና ኣብኡ ኸም ‘ንነብር ገሊጹልና ኣሎ (ገላ 3፡26,27)። ልክዕ ከም’ቲ ኣካል ኣዳም ኴንና፡ በቲ ኣዳም ዝሓለፎ ዅሉ ሓጢኣትን መርገምን ሞትን እንሓልፍ ኣካል ክርስቶስ ድሕሪ ምዃንና ድማ በቲ ክርስቶስ ጐይታና ዝሓለፎ ዅሉ ኽንሓልፍ እግዚኣብሄር ፈቐደልና።

“ብክርስቶስ ኢየሱስ ዝተጠመቕና ዘበልና፡ ኵላትና ብሞቱ ኸም ዝተጠመቕናዶ ኣይትፈልጡን ኢኹም፧ እምበኣር ከም’ቲ ክርስቶስ ብኽብሪ ኣቦ ካብ ምዉታት ዝተንሰአ፡ ከምኡ ኸኣ ንሕና (ካብ መንፈሳዊ ሞት ተንሲእና) ብሓዳስ ህይወት ምእንቲ ኽንነብር፡ ብጥምቀት ምስኡ ሞትናን ተቐበርናን። ምስኡ ሓቢርና እንተ ደኣ ሞይትና፡ ምስኡ ሓቢርና ኸም ‘ንትንስእ ርግጹ’ዩ።” ሮሜ 6፡3-5 ካ.ት

“..... ክርስቶስ ተሰቒሉ’ዩ፡ ኣነ ኸኣ ምስኡ ተሰቒለ’የ። ደጊም ክርስቶስ’ዩ ኣባይ ዚነብር ዘሎ’ምበር፡ ኣነ ኣይኰንኩን ዝነብር ዘለኹ። .....” ገላ 2፡19,20 ካ.ት

“ንኣና፡ ብበደልና ምዉታት’ኳ እንተ ነበርና፡ ምስ ክርስቶስ ህያዋን ገበረና። ብጸጋ ኢኹም ዝደሓንኩም። ኣምላኽ ምስ ክርስቶስ ኣተንስኣና። ብክርስቶስ ገይሩ ኸኣ ኣብ ሰማያት ምስ ክርስቶስ ኣቐመጠና።” ኤፌ 2፡5 ካ.ት

“ብጥምቀት ምስኡ ተቐበርኩም፡ ብሓይሊ ናይ’ቲ ኻብ ምዉታት ዘተንስኦ ኣምላኽ ብምእማንኩም ምስኡ ተንሳእኩም። ኣምላኽ ንብዘሎ ኣበሳና ሓደገልና። ንስኻትኩም’ውን፡ ብኣበሳኩም ...... ሞይትኩም ንዝነበርኩም፡ ምስ ክርስቶስ ህያዋን ገበረኩም።” ቈሎ 2፡12,13 ካ.ት

“ደጊም ምስ ክርስቶስ ካብ ሞት ተንሲእኩም ኢኹም’ሞ፡ ቀልብኹም ኣብ’ቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ነገራት፡ ኣብ’ቲ ክርስቶስ ኣብ የማን ኣምላኽ ተቐሚጥዎ ዘሎ ግበሩ። ኣእምሮኹም ናብ’ቲ ኣብ ምድሪ ዘሎ ዘይኰነስ፡ ናብ’ቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ የቕልብ። (ምኽንያቱ) ሞይትኩም ኢኹም፡ ህይወትኩም’ውን ምስ ክርስቶስ ኣብ ኣምላኽ ተሰዊራ ኣላ።” ቈሎ 2፡12,13 ካ.ት

ኣብ ክርስቶስ ዘለና ኣካላቱ ስለ ዝዀንና፡ እቲ ክርስቶስ ዝሓለፎ ዅሉ ንሕና’ውን ብእኡ ኸም ዝሓለፍና ዀይኑ ተጻሒፉልና እንሆ። እግዚኣብሄር ከኣ ብክርስቶስ ነዚ ዅሉ ምእንቲ ኽንረክብ’ዩ፡ ኵላትና ነቲ ኣዳማዊ ሓጢኣት ክንወርስን ክንመውትን ዝፈረደና። ካብ ናይ’ቲ ቐዳማይ ኣዳም ሓጢኣት ኣይተኻፈልናን ኢልና ንፍርዲ ኣምላኽ እንተ ነጸግናዮ፡ ካብ’ቲ ናይ ዳሕራይ ኣዳም፡ ካብ’ቲ ናይ ክርስቶስ ከይንካፈል ድማ ኣብ ገዛእ ርእስና ብዝኸፍአ ፈሪድና ኣለና ማለት’ዩ።

“‘እቲ ቐዳማይ ሰብ፡ ኣዳም፡ ህይወት ዘለዎ (ነፍሲ) ዀነ’ ዚብል ጽሑፍ ዘሎ፡ እቲ ዳሕራይ ኣዳም (ክርስቶስ) ከኣ ህይወት ዚህብ (መንፈስ) ኰነ። ግናኸ ቕድም እቲ ባህርያዊ (ኣዳም)’ዩ’ምበር፡ እቲ መንፈሳዊ (ክርስቶስ) ኣይኰነን። እቲ መንፈሳዊ (ክርስቶስ) ደሓር’ዩ ዚመጽእ። እቲ ቐዳማይ ሰብ (ኣዳም) ካብ መሬት ስለ ዝተፈጥረ መሬታዊ’ዩ፡ እቲ ኻልኣይ ሰብ (ክርስቶስ) ግና ካብ ሰማይ’ዩ። እቶም መሬታውያን ከም’ቲ መሬታዊ’ዮም (ዚዀኑ)፡ እቶም ሰማያውያን (ክርስትያን) ድማ፡ ከም’ቲ ሰማያዊ (ክርስቶስ)’ዮም፡ (ዚዀኑ)፡ ከም’ቲ ምስሊ ናይ’ቲ መሬታዊ (ኣዳም) ዝለበስና፡ ከምኡ ድማ ምስሊ ናይ’ቲ ሰማያዊ (ክርስቶስ ክንለብስ) ኢና።” 1ቈረ 15፡45-49 ካ.ት

እዚ መስተንክር ምስጢር’ዚ እግዚኣብሄር ብምሕረቱን ብሕያውነቱን ዝመደበልና፡ ምሕረታዊ ጽሕፍቶ’ዩ። ኣብ ክርስቶስ ምስ ‘ንኸውን፡ ካብ መሬታውያን ናብ ሰማያውያን ንልወጥ፡ ብዅሉ’ቲ ጐይታና ዝሓለፎ ሓሊፍና፡ ብትንሳኤ ሙታን ተኻፈልቲ ናይ’ቲ ሰማያዊ ኽብሪ ንኸውን። ከም’ቲ ኣብ ኣዳም ብምንባርና፡ ተኻፈልቲ ሓጢኣቱን ሞቱን ዝዀንና፡ ብእምነት ኣብ’ቲ ምስጢራተ ቤተ ክርስትያን ተኻፈልቲ ኣካል ሰብነት ክርስቶስ ኴንና ኣብኡ ብምንባርና ድማ፡ ተኻፈልቲ ናይ’ቲ ንሱ ዝገበሮ ጽድቅን ህይወትን ንኸውን። ቅዱሳን ሃዋርያት “ብክርስቶስ፡ ብጸጋ ኢና ንጸድቕ” ዚብሉሉ ምኽንያት ከኣ፡ በዚ መለኮታዊ ምስጢር’ዚ ምኽንያት’ዩ። ነዚ ምስጢር’ዚ ብዝበለጸ ንኼብርህ ቅዱስ ጳውሎስ ከም’ዚ ኢሉና’ሎ።

“ግናኸ እቲ ጸጋ እግዚኣብሄር ክንዲ’ቲ ኣበሳ ኣይኰነን (እቲ ጸጋ ኻብ’ቲ ኣበሳ ኣዝዩ ዝሓየለ’ዩ)። …… እቲ ብጸጋ ዝተረኽበ ውህበት (ጽድቂ ብምኽንያት) ናይ’ቲ ብሓደ ሰብ ዝመጸ ሓጢኣት ኣይኰነን። ብሓጢኣት ሓደ ሰብኣይ ዝመጸ ፍርዲ (ንዅሉ ሰብ) ኲነኔ ኣስዓበ። (እቲ ብምኽንያት ናይ ብዙሓት ሰባት ሓጢኣት) ዝመጸ ጸጋ ግና፡ ጽድቂ ኣፍረየ። ሞት፡ ብሰሪ ሓጢኣት ናይ’ዚ ሓደ (ኣዳም) ኣብ ነገሰት፡ እቶም ብዙሕ ጸጋ ኣምላኽን ውህበት ጽድቅን ዝረኸቡ (ሰባት) ደኣ፡ በቲ ሓደ ሰብኣይ፡ ብኢየሱስ ክርስቶስ፡ ኣብ ህይወት ክንደይ ኣብሊጾም (ብጽድቂ) ዘይነግሱ። እምበኣር ከም’ቲ ብሓንቲ ሓጢኣት (ናይ ኣዳም) ናብ ኵሉ ሰብ ኲነኔ ዝመጸ፡ ከምኡ ድማ ብሓንቲ (ናይ ክርስቶስ) ግብሪ ጽድቂ፡ ንዅሉ ሰብ ህይወት እትህብ ጽድቂ መጸት። ከመይ እቶም ብዙሓት (ደቂ ኣዳም) ብዘይ ምእዛዝ ናይ’ቲ ሓደ (ኣዳም) ሓጥኣን ከም ዝዀነ፡ ከምኡ ኸኣ ብምእዛዝ ናይ’ቲ ሓደ (ክርስቶስ)፡ እቶም ብዙሓት (ደቂ ኣዳም) ጻድቃን ኪዀኑ’ዮም።” ሮሜ 5፡15-19 ካ.ት

ነዚ ሃዋርያዊ ቓል’ዚ ምስ’ቲ መሪሕ ጥቕስና ኣዛሚድና ንርኣዮ። እዚ ናይ ሮሜ መልእኽቲ ብኸመይ ናይ ጽድቁን ናይ ህይወቱን ተኻፈልቲ ኸም ንኸውን ኣረጋጊጹልና’ሎ። እቲ ልዕል ኢልና ዘንበብናዮ ናይ ሮሜን ኤፌሶንን ቈሎሰን ጥቕስታት ድማ ብኸመይ ናይ ሞትን ትንሳኤኡን ተኻፈልቲ ዄንና፡ ኣብ’ቲ ዘመን ናይ ምድራዊ ህይወትና መንፈሳዊ ሞትን ትንሳኤን ከም ‘ንረክብ፡ ማለት ካብ ሓጢኣት ምዉታት ኴንና፡ ንጽድቂ ህያዋን ኴንና ተንሲእና ብህይወት ከም ‘ንነብር፡ ብኻልእ ኣዘራርባ ብኸመይ ካብ መሬታውያን ብክርስቶስ ናብ ሰማያውያን ከም ንልወጥ ኣብሪሁልና ኣሎ። እዚ ምስጢር’ዚ ኣባና ተፈጺሙ እንተ ዀይኑን ብግብሪ ንነብሮ እንተ’ሊናን፡ ሽዑ ትንሳኤ ሙታን ኪፍጸም ከሎ (ትንሳኤ ዘጕባኤ ኪኸውን ከሎ)፡ ከም’ቲ ክርስቶስ ካብ’ቲ ናይ ስጋ ሞቱ ኻብ መቓብር ዝተንስአ፡ ንሕና’ውን ድሕሪ ሞትና ኣብ ጊዜ ምጽኣቱ ብትንሳኤ ኻብ መቓብር ወጺእና፡ ናብ ሰማያት ክንዓርግ ኢና። እዚ ኸኣ ክርስቶስ ቅድሜና ስለ ዝተንስአ እንረኽቦ ጸጋ’ዩ። ጐይታናን መድሓኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ፡ “በዅሪ ትንሳኤ’ዩ። እቶም ብእኡ ዝኣመንና ዅላትና ድማ፡ በታ ንሱ ዝተንስኣላ ትንሳኤ ኽንትንስእ ኢና።

ኣብ ጊዜ ትንሳኤ ሙታን ዘይትንስእ ዋላ ሓደ ሰብ’ኳ የለን። ሓጥኣን ኴንና ጻድቃን፡ ኵላትና ኽንትንስእ ኢና። ትንሳኤ ሓጥኣን ናብ መሪር ፍርዲ’ዩ። ነቶም ብክርስቶስ ሰማያውያን ዝዀንናን ዝጸደቕናን ክርስትያን ግን ናብ ክብሪ ናብ ዘለኣለማዊ ህይወት ኢና ንትንስእ (ዮሃ 5፡29)። እቲ ገና ኣብ ምድሪ ብህይወት እናሃለወ፡ ምስ ክርስቶስ መንፈሳዊ ሞት ዝሞተን መንፈሳዊ ትንሳኤ ዝተንሳአን፡ ክሳዕ ዕለተ ሞቱ ንሱ ኣብ ክርስቶስ፡ ክርስቶስ ከኣ ኣብኡ ዝነበረ ክርስትያን ሰብ፡ ኣብ መዓልቲ ምጽኣቱ ጐይታ’ውን ብትንሳኤኡ ንጐይታ ኺመስሎ’ዩ። እቲ ብኣንጻሩ ገና ብህይወት ከሎ፡ ምስ ክርስቶስ ንሓጢኣት ዘይሞተን ንጽድቂ ዘይተንስአን ክርስትያንን፡ ኵላቶም ኣብ እምነት ክርስቶስ ዘየለዉ ኣረማውያንን ግና፡ ዘይምትንሳእ፡ ንዘለኣለም ኣብ መቓብር ተሓቢእካ ምንባር ዜሕሾም ኪዀኑ’ዮም። እንተ ዀነ ገና ብህይወት ከለዉ ምርጫኦም ስለ ዘበላሽዉ፡ ብትንሳኤ ሙታን ዜሕሾም ኪረኽቡ ኣይክእሉን’ዮም። ካብ’ታ ስጋኦም ዝተሓብኣላ መቓብር ወጺኦም፡ ናብ’ታ ንሰይጣንን ሰዓብቱን ዝተመደበት ቀላይ ሓዊ ኺኣትዉ’ዮም።

እዚ እነብዕሎ ዘለና በዓል፡ ምእንቲ ክርስቶስ ዘይኰነስ ምእንታና’ዩ ዝተፈጸመ። ነቲ ሃዋርያ ቅዱስ ጳውሎስ፡ “ንሱ ምእንቲ ሓጢኣትና በጃ ዝዀነ፡ ንኣና ንኼጽድቕ’ውን ካብ ሞት ዝተንስአ’ዩ” ዝበሎ ቓል ንዘክር (ሮሜ 4፡25 ካ.ት)። እቲ ብትንሳኤ ጐይታኡ ዝጸደቐ ሰማያዊ ክርስትያን ድማ፡ ምሉእ ዕድሚኡ ጽድቂ እናገበረ’ዩ ዚነብር። እዚ ኸም’ዚ ዝበለ ክርስትያን፡ ትንሳኤ ጐይታኡን ገዛእ ትንሳኤኡን ኬብዕል፡ ብቑዕ ሰብ’ዩ። እምበኣር ገና ብህይወት ከለና ኣብ ሞቱን ትንሳኤኡን ብመንፈስ ከም ዝሓበርናዮ፡ ኣብ ዕለተ ምጽኣቱ ድማ ብትንሳኤ ስጋ ኸም ንሓብሮ ርግጸኛታት ንኹን። ሓቀኛታትን ብቑዓትን ግብራውያንን ኣብዓልቲ ትንሳኤ ንኹን!!

ጸጋ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስን ፍቕሪ ኣምላኽን ሕብረት መንፈስ ቅዱስን ምስ ኩላትና ይኹን።

ኦርቶዶክሳዊት ተዋህዶ ቤተ ክርስቲያን ኤርትራ - መንበረ ጵጵስና ሰሜን ኣሜርካ።