ብኣቛጻጽራ ግዕዝ ካብ ሕዳር 13 ክሳብ ሕዳር 19 ዘሎ ዕለታት ዝዝመር መዝሙር  "ሎቱ ስብሐት ወሎቱ ኣኵቴት። ለዘቀደሳ ለሰንበት።” (ንሰንበት ንዝቀደሳ ንዕኡ ፍጹም ምስጋና ይግብኦ) ኢላ ቤተ ክርስትያን መዲባቶ ኣላ። ኣብዚ ሰሙን እዚ እምበኣር፡ ቤተ ክርስትያን ንምእመናን ተመሓላልፎ ትምህርቲ ከምቲ ዘማራይ ዳዊት “እግዚኣብሄር ኣብ ሰማይን ምድርን፣ ኣብ ባሕርን መዓሙቚን ዝደለዮ ዘበለ ይገብር እዩ” ዝበሎ፡ኣብቲ ጐይታ ምሕረት፡ ለዋህ፡ዕጉስ፡ ዝደለዮ ዘበለ ዝገብር፡ ዕብየቱን ከኣልነቱን እንዳዘከርና፡ ከም ምሕረቱ ኣብ ዕድሜና እዚ ዕለት ዝሃበና፡ ካብ ፍቃዱ ከይንወጽእ፡ እቲ ንሱ ኣዳልዩልና ዘሎ በረኸት ከይንስእን፡ ግዳይ ዘልኣለማዊ ሞት ከይንኸውን እዩ። ኣብ ህይወትና ክህልዉ ዘለዎም መሰረታውያን ርድኢት ነቲ እግዚኣብሄር ዝኣዘዞ ዘይምፍጻም፡ዘስዕቦ ሞትን ናይ ዘልኣለም ስቓይን ከምኡውን ንሞት ብመሰረት ቃል እግዚኣብሄር እንታይ ምዃኖም ምርኣይ እዩ እዚ ጽሑፍ ተዳልዩ ዘሎ።

ጐይታና ነዚ ኽፍሊ ወንጌል እዚ ዝመሃረ፡ ነቲ ንሰላሳን ሸሞንተን ዓመታት ዚኣክል መጻጕእ ዝነበረ ሰብኣይ ኣብ ሰንበት መዓልቲ ፈዊሱ ዓራቱ ጸይሩ ኪኸይድ ምስ ኣዘዞ እዩ። በቲ ግብሩ ሓሪቖም ክሳዕ ንምቕታሉ ሓሰቡ። ጐይታ ድማ  ሓሳቦም እዚ ስለ ዝተረድኦ፡ እግዚኣብሄር ኣቦኡ ዝገበሮ ኸም ዝገበረ ኣስፊሑ ገለጸሎም። ኣብዚ ትምህርቱ ድማ ብዛዕባ ሰለስተ ዓይነት ሞት ዜገርም መግለጺ ሃበ። እቲ ቐዳማይ ዓይነት ሞት ገና ብኣካለ-ስጋ ብህይወት ከለኻ እትሞቶ ናይ ልዕሊ መቓብር ሞት ኪኸውን ከሎ፡ እቲ ኻልኣይ ሞት ድማ ብኣካል ስጋ ሞይትካ ናብ መቓብር እትወርደሉ ሞት እዩ። እቲ ሳልሳይ ሞት ግና፡ በቲ ልዕሊ መቓብር ዀለኻ እትምቶ መንፈሳዊ ሞት እዩ ዝውሰን።

እቲ ቐዳማይ ሞት፡ ብስጋ ብህይወት ከለኻ ብሰሪ ሓጢኣት እትምቶ መንፈሳዊ ሞት እዩ። ሓጢኣት ሞት ከም ዚወልድ፡ እግዚኣብሄር ኣብቲ ንኣዳምን ሄዋንን ዝሃቦ፡ “ካብታ ጽቡቕን ክፉእን እተፍልጥ ኦም፡ ካብኣ ምስ እትበልዕ ግና ሞት ክትመውት ኢኻ እሞ ካብኣ ኣይትብላዕ” ብምባል ገሊጹ እዩ። (ዘፍ 2፡17)። ኣዳምን ሄዋንን ነቲ ትእዛዝ ጥሒሶም ምስ በልዑ፡ ስጋዊ ሞት ኣይሞቱን። ስለዚ እቲ እግዚኣብሄር ዝተዛረበሉ ሞት፡ ኣካላዊ ዘይኰነስ መንፈሳዊ ሞት ምዃኑ ኢና እንርዳእ። እቲ ብንጉስ ሰለሞን ገይሩ፡ “እቲ ኣብ ልዕለይ ዚእብስ ግና (ንስጋኡ ዘይኰነ) ንነፍሱ ይጐድኣ፡ እቶም ዚጸልኡኒ ዅሎምሲ ሞት ይፈትው።” ዝበሎ ቓል’ውን፡ ነዚ ሓቂ’ዚ እዩ ዜረጋግጸልና። (ምሳ 8፡36)። ስለዚ ድማ፡ “እቲ ሓሳብ ስጋ ሞት እዩ፡” ተባህለልና (ሮሜ 8፡6)። ብህይወት እናሃለኻ እቲ ኣብ ኣእምሮኻ እትሓስቦ ሓሳብ ስጋዊ ምስ ዚኸውን፡ ምውት ምዃንካ’ዩ ዜመልክት። ኣብቲ “ምስላ ጥፉእ ወዲ” ተገሊጹልና ኸም ዘሎ፡ እቲ ወዱ ተጣዒሱ ምስ ተመልሰ፡ ኣቦኡ ተሓጕሱ፡ “እዚ ወደይ ሞይቱ ነይሩ ሓውዩ፡ ጠፊኡ ነይሩ’ውን ተረኺቡ እዩ” በለ። (ሉቃ 15፡23,24,32)። እዚ ወዲ’ዚ ብስጋ ሞይቱ ናብ መቓብር ኣይኣተወን። ስለዚ “ሞይቱ” ኢሉ ዝገለጾ፡ ነቲ ብምንዝርናን ስኽራንን ዝርጋንን ዝርወትን ዘስዓቦ መንፈሳዊ ሞት ማለት ምዃኑ ንጹር እዩ። ሃዋርያ ጳውሎስ’ውን ንሰብ ኤፌሶን፡ “ንስኻትኩም . . . ብበደልኩምን ብኣበሳኹምን ምውታት ዝነበርኩም፡ ንኣኻትኩም ህያዋን ገበረኩም። . . . ንኣና፡ ብበደልና ምውታት ከሎናስ፡ ምስ ክርስቶስ ህያዋን ገበረና፡ ብጸጋ ኢኹም ዝደሓንኩም።” ዝበሎ፡ ኣስዒቡ’ውን ንሰብ ቈሎሴ፡ “ንብዘሎ ኣበሳና ይቕረ ኢሉ፡ ብዘይ ምግዛርኩምን ብኣበሳኹምን መዊትኩም ንዝነበርኩም፡ ንኣኻትኩም ምስኡ ህያዋን ገበረኩም” ብዝበሎ ቓል፡ ሓጢኣት መንፈሳዊ ሞት ከም ዜስዕብ ዜረጋግጸልና እዩ (ኤፌ 2፡1,2,5 ቈሎ 2፡13)። ስለዚ ድማ፡ “ኣታ ደቂስካ ዘለኻ፡ ንቓሕ እሞ፡ ካብ ምውታት ተንስእ፡ ክርስቶስ ከኣ ኬብርሃልካ እዩ” ዚብል ደብዳበ ተጻሕፈሎም (ኤፌ 5፡14)። ናይ ብሓቂ ናብ መቓብር ዝወረዱ ምውታት እንተ ዝዀኑ ነይሮም ግና ኪጸሓፈሎም’ውን ኣይመድለየን ነይሩ። ጐይታና ንሓደ ሰብ፡ “ስዓበኒ” ምስ በሎ፡ እቲ ሰብ ድማ፡ “ጐይታይ፡ ቅድም ከይደ ነቦይ ክቐብሮ ፍቐደለይ” ኢሉ መለሰሉ። ጐይታ ግና “ምውታት ንምውታቶም ይቕበሩ ሕደጎም። ንስኻ ግና ኪድ ብስራት መንግስቲ ኣምላኽ ንገር” ኢሉ ኣዘዞ ። (ሉቃ 9፡59,60)። እዚ ኣበሃህላ እዚ፡ “ምውታት ደኣ ከመይ ጌሮም ንኻልኦት ምውታት ኺቐብሩ ይኽእሉ፡” ዚብል ሕቶ ዜልዕል እዩ። እዚ ድማ ዝተፈላለየ ዓይነት ሞት ከም ዘሎ ዜመልክተና እዩ። እምበኣር መልእኽቲ ናይ ጐይታ፡ “እቶም ብስጋ ህሉዋት ብመንፈስ ግና ምውታት ዝዀኑ ሰባት፡ ነቶም ብስጋ ዝሞቱ ሰባት ይቕበርዎም” ዚብል እዩ። እቲ “ስዓበኒ” ዝተባህለ ሰብ ግና ብመንፈስ ህያው ስለ ዝነበረ፡ ጊዜኡ ምውታት ኣብ ምቕባር ኬቃጽል ዘይኰነስ፡ ነቶም ብመንፈስ ምውታት ዝዀኑ ሰባት ብስራት መንግስቲ ኣምላኽ ብምስባኽ ህይወት ኪዘራሎም ኣዘዞ።

እምበኣር እዞም ኣብ ዮሃ 5፡25 ምውታት ዚበሃሉ ዘለው፡ ገና ብህይወት ዘለው ግን ከኣ መንፈሳዊ ሞት ዝሞቱ ሰባት ምዃኖም ካብ ተረዳእና፡ ካብ መንፈሳዊ ሞት ተንሲኦም ህያዋን ዚገብሮም እንታይ ምዃኑ በቲ ጐይታና ዝገለጾ ምስጢር መሰረት ንመሃር። ጐይታ ገሊጹልና ኸም ዘሎ፡ ብመንፈስ ምውታት ዝዀኑ ሰባት ድምጺ ወዲ ኣምላኽ ሰሚዖም ብምእዛዝ’ዮም ህያዋን ዝዀኑ። ንቓል እግዚኣብሄር ብእዝንኻ ስለ ዝሰማዕካዮ ጥራይ ህያው ምዃን ኣይከኣልን እዩ። ስለዚ እቲ “ምስማዕ” ዚብል ቃል፡ “ሰሚዕካ ምእዛዝ” ዚብል መልእኽቲ ምዃኑ ኸነስተውዕል ይግብኣና። እቲ ኻብ መንፈሳዊ ሞት ተንሲኡ ህያው ኪኸውንን፡ ካብቲ ድሕሪ ትንሳኤ ሙታን ዘሎ ኻልኣይ ሞት ኪድሕንን ዚደልይ ሰብ እምበኣር፡ ሓንቲ መድሃኒት ጥራይ እያ ዘላቶ። ንሳ ድማ፡ ንድምጺ ወዲ ኣምላኽ ሰሚዕካ ምእዛዝ ጥራይ እያ። እዚ ተግባር እዚ ህያዋን ምስ ገበረና፡ ብድሕሪኡ ኢና ግብሪ ህያዋን ክንገብር እንኽእል። ስለዚ ድማ ኣብ ደብረ ታቦር ጐይታና መለኮታዊ ኽብሩ ገሊጹ፡ ካብ ብሄረ ሙታን ንሙሴ፡ ካብ ብሄረ ህያዋን ድማ ንኤልያስ ጸዊዑ እናኣዘራረቦም ከሎ፡ እግዚኣብሄር ኣቦ ብብሩህ ደበና ተገሊጹ፡ “ብእኡ ዝሰመርኩ ፍትዊ ወደይ እዚ እዩ፡ ንእኡ ስምዕዎ” ብምባል ተዛረበና (ማቴ 17፡5)። በቲ ንነብዪ ሙሴ ዝተዋህበ፡” ከም ዝኸማይ ዝበለ ነብዪ ኻብ ኣሕዋትኩም ከተንስኣልኩም እዩ እሞ፡ ንሱ ዚብለኩም ዘበለ ዅሉ ስምዑ። ኪኸውን ከኣ እዩ ነቲ  ነብዪ እቲ ዘይትሰምዕ ዘበለት ነፍሲ፡ ካብ ህዝባ ክትምንቈስ እያ።” ዚብል ትንቢት’ውን ንክርስቶስ ምስማዕን ምእዛዝን እምበር ካልእ ኣማራጺ ኸም ዘይብልና ተገሊጹልና እዩ (ዘዳ 18፡15,18,19 ግብ 3፡22,23)። እግዚኣብሄር መስዋእትን ህያባትን ኣገልግሎትን ከም ምስማዕ ደሃዩ ገይሩ ኸም ዘየሐጕስ ኣነጺሩ ገሊጹ እዩ (1ሳሙ 15፡22)። እቲ ገና ብህይወቱ ኸሎ ንወዲ ኣምላኽ ብምስማዕ ካብ መንፈሳዊ ሞት ተንሲኡ ህያው ዝዀነ ሰብ፡ ብስጋዊ ሞት ናብ ዘለኣለማዊ ህይወት እዩ ዚሰግር። ኣብታ ኣብ መቓብር ዘለው ምውታት ድምጺ ናይቲ ብምጽኣቱ ብኽብሪ ዝተገልጸ ክርስቶስ ሰሚዖም ዚትንስኡላ መዓልቲ ናብ ዓብይ ክብሪ ኺኣትው እዩ። እቲ ነቲ ድምጺ ወዲ ኣምላኽ ዝዀነ ቃል ወንጌል ሰሚዑን ተኣዚዙን ምኻድ ዝኣበየ ሰብ ግና ዘመኑ ምሉእ ኣብ ሞት እዩ ዚነብር። ካብ መንፈሳዊ ሞት ናብ ኣካላዊ ሞት፡ ካብ ኣካላዊ ሞት ድማ ናብቲ ኻልኣይን ዘለኣለማውን ሞት ኪስግር እዩ (ራእ 21፡8፣ 20፡6፣ 2፡11)።

ድሕርዚ ዚስዕብ ሕቶ፡ “ሓደ ሰብ ንክርስቶስ ብምስማዕን ብምእዛዝን ህይወት ከም ዝረኸበ፡ ካብ መንፈሳዊ ሞት ተንሲኡ ህያው ምዃኑ ብምንታይ እዩ ዚፈልጥ፧” ዚብል እዩ። ምኽንያቱ ህያው ዝዀነ እናመስሎ፡ ገና ምውት ኰይኑ ዚጸንሕ ብዙሕ እዩ። እዚ ድማ ንተራ ምእመናን ጥራይ ዘይኰነ ንመንፈሳውያን መራሕትን ንምርኡያት ኣገልገልትን ከይተረፈ ኼጋጥሞም ዚኽእል ሓደገኛ ክስተት እዩ። ናይ ቤተ ክርስቲያን ሳርዴስ መራሒ ዝነበረ ሰብ እቶም ምእመናንን መገላግልቱን ኰነ ንሱ ባዕሉ ንርእሱ ኸም ህያው ይፈልጣ ነበረ። ጐይታ ግን ንሃዋርያ ዮሃንስ ብራእይ ተገሊጹ፡ ነቲ መራሒ ቤተ ክርስቲያን “ህያው ተባሂልካ ትስመይ ኣሎኻ ግናኸ ምውት ኢኻ፡ ንግብርኻ ኣብ ቅድሚ ኣምላኸይ ምሉእ ዀይኑ ኣይረኸብኽዎን እሞ፡ ንቑሕ ኩን። . . . ደጊም ከመይ ጌርካ ኸም ዝተቐበልካን ከም ዝሰማዕካን ዘክር፡ (ነቲ ዝሰማዕካዮ) ሓልዎ ተነሳሕውን።’ ኢሉ ኺጽሕፈሉ ኣዘዞ። (ራእ 3፡1-3) ህያው ዝዀነ እናመሰሎ ምውት ኪኸውን ዝገበሮ፡ ግብሩ ምሉእ ዘይኰነስ ጐደሎ ዀይኑ ብምርካቡ እዩ። ስለዚ ካብ መንፈሳዊ ሞት ትንሳኤ ረኺብካ ህያው ምዃንካ ዘረጋገጽ በቲ እትገብሮ ግብሪ፡ እትነብሮ ናብራ፡ እተንጸባርቖ ባህርያት እዩ። እቶም ብክርስቶስ ኣሚኖም፡ ጸጋ መንፈስ ቅዱስ ተቐቢሎም፡ ብዓበይቲ ውህበታት ጸጋ፡ ብትንቢትን ብምውጻእ ኣጋንንትን ዓበይቲ ግብርታት ሓይልን ዜገልገሉ ግን ከኣ ካብ ግብሪ ዓመጻ ዘይተናገፉ “ኣገልገልቲ ክርስቶስ” ጐይታና ብኽብሩ ምስ ተገልጸ፡ “ኣቱም ገበርቲ ዓመጻ፡ ከቶ ኣይፈለጥኩኹምን፡ ካባይ ርሓቑ” ኢሉ ሰጐጎም። (ማቴ 7፡23) ብኣፎም ድኣ ‘ጐይታይ ጐይታይ’ ይብሉ ይሰብኩ ነይሮም እምበር፡ ንፍቓድ ኣምላኽ ግና ይጥሕስዎን ይግህስዎን ነበሩ። ስለዚ እዞም ሰባት ህያዋን ዚመስሉ ምውታት ከም ዝነበሩ ግሉጽ እዩ። (ማቴ 7፡21)። ሓንቲ ኦም ከም ዝጸደቐት እትፈልጣ ምስ ጠጥዐትን በቝጽልቲ ምስ ማዕረገትን እዩ። ከምታ ጐይታ ዝረገማ ኦም በለስ፡ ቈጽሊ እምበር ፍረ ዘይብላ ዀይና እንተ ተረፈት ግና ድራር ፋስን ሓውን ኰይና እያ እትተርፍ። (ማቴ 21፡18,19)። ብእምነት ጸዲቕካ ከተብቅዕ፡ ፍረ-ጽድቂ ዘይትፈርይ እንተ’ሊኻ እምበኣር በዓል ምውትቲ እምነት ስለ ዝዀንካ፡ እትቝረጸሉ ማሕጸ ድሮ ኣብ እግርኻ ተነቢሩልካ ኸም ዘሎ ኣይትዘንግዕ። ስለዚ ድማ እዩ እቲ ቕዱስ ሃዋርያ፡ “እዚ ቓል’ዚ እሙን እዩ። ነቶም ብኣምላኽ ዝኣመኑ፡ ሰናይ ግብሪ ንምግባር ምእንቲ ኪቐንኡ በዚ (ሓቂ’ዚ) ኣጸቢቕካ ኸተረድኦም እደልይ ኣለኹ። እዚ (ሰናይ ግብሪ) ጽቡቕን ንሰብ ዚጠቅምን እዩ፡ . . . እቶም ናትና’ውን ብዘይ ፍረ ከይኰኑ ነቲ ብግዲ ዜድልይ ነገር ሰናይ ግብሪ ኺገብሩ ይመሃሩ።” ኢሉ ዝኣዘዘ ።(ቲቶ 3፡8,14)። ምኽንያቱ ንሕና ነቲ ኣምላኽ ኣቐዲሙ ዘዳለወልና ሰናይ ተግባራት እናፈጸምና ምእንቲ ኽንነብር ብክርስቶስ ኢየሱስ ዝፈጠረና ፍጡራቱ ኢና። (ኤፌ 2፡10)። እምበኣር ብዛዕባና፡ “ንኣምላኽ ከም ዚፈልጥዎ ባዕላቶም ይዛረቡ፡ ፍንፉናትን ዘይእዘዙን ንሰናይ ግብሪ ዘበለ ዅሉ ዘይጠቕሙን ብምዃኖም ግና በቲ ግብሮም ይኽሕድዎ ኣለው።” ኸይበሃል ንጠንቀቕ። (ቲቶ 1፡16)። ሰናይ ግብሪ ዘይምግባር ኣሉ ዘይበሃሎ ግሁድ ክሕደት እዩ። ግብሪ ኻብ ቃላት ንላዕሊ ርዝነት ስለ ዘለዎ፡ “እምነት ኣሎኒ” እናበልካ እቲ ናይ ግድነት ኪህልወካ ዘለዎ ሰናይ ግብሪ እንተ ዘይብልካ ከንቱ ዄንካ ኢኻ ትተርፍ። ይትረፍ ምእማንካ፡ ዋላ ምፍጣርካ’ውን ንሰናይ ግብሪ እንተ ዀይኑ እቲ ዝዓበየ እቲ ሰናይ ግብሪ እዩ። ምድሓን ማለት፡ ካብ እከይ ግብሪ ተናጊፍካ ብሰናይ ግብሪ ምንባር ማለት እዩ። እምነትካ ናብዚ ምስግጋር እዚ እንተ ዘየብቂዓትካ፡ እምነትካ ዘይተድሕን እምነት እያ። ስለዚ ድማ እዩ ጐይታና፡ “. . . ሰናይ ዝገበሩ ናብ ትንሳኤ ህይወት፡ እኩይ ዝገበሩ ኸኣ ናብ ትንሳኤ ፍርዲ (ሞት) ኺወጹ እዮም እሞ፡ በዚ ኣይትደነቑ” ዝበለና (ዮሃ 5፡28,29)። እምበኣር ንድምጺ ወዲ ኣምላኽ ብምእዛዝ ብሰናይ ግብሪ ኻብ መንፈሳዊ ሞት ከም ዝተናገፍና፡ ናይ ምጽኣቱ ዕጫና ድማ ትንሳኤ-ህይወት ምዃኑ ነረጋግጽ።

ጸጋ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስን ፍቕሪ ኣምላኽን ሕብረት መንፈስ ቅዱስን ምስ ኩላትና ይኹን። 

ኦርቶዶክሳዊት ቤተ ክርስቲያን ተዋህዶ ኤርትራ - ሃገረ ስብከት ሰሜን ኣሜርካ