ብመሠረቱ ክርአ ከሎ ቤተ-ክርስቲያን ቤት ጽድቅን ቅድስናን እያ። ስለ ዝኾነት ድማ ካብ ቅድስና ወጻኢ፥ ናይ ዝኾነ ዓለማዊ-ተግባር መጋበሪያ ኮይና ክትርከብ ፥ ምስቲ ብቕድስና ዝፍለጥ ዕላማኣ ዝሳነ ኣይኮነን። ኣብቲ ነዊሕ ዝኸይድ ታሪኻ እንተረኣና ግን፥ ብዙሕ ሓጎጽጎጽ ብዝነበሮ ከቢድ ፈተና ሓሊፋ ከምዝመጸት ኢና ክንርዳእ ንኽእል። ዘይተቐበለቶ ፈተና’ውን ኣሎ ኣይበሃልን። እቶም ኩሎም ዝሓለፉ ቅዱሳን ኣቦታትና ብዝኸፈሉዎ ናይ ሠማዕትነት ዋጋ ድማ፥ እንሆ ህልውናኣ ዓቂባ ንኽትነብር ኣብ ከቢድ ቃልሲ ትርከብ ኣላ።

ከምቲ ዝተባህለ ቤተ-ክርስቲያን ተዋሕዶ ኣብቲ ነዊሕ ታሪኻ ብዙሕ ፈተናታት በጺሑዋ ‘ዩ። እቲ ዝዓበየ ተባሂሉ ክግለጽ ዝኽእል ፈተና ግን፥ እቲ ብኃይልታት ፖለቲካ ክግበረላ ዝነበረ ጸቕጢ ‘ዩ ክበሃል ይከኣል። ስለ ዝኾነ ‘ውን ካብ ተጽዕኖ ፖለቲካ ነፃ ኮይና ክትንቀሳቐስ ዕድል ስለ ዘይረኽበት፥ ከምቲ ተልእኮኣ ወንጌል ክትሰብኽን ቤታ ከተመሓድርን ኪኢላ ‘ያ  ምባል ከምዘይከኣል፥ ታሪኽና ዘረጋግጾ ሓቂ ‘ዩ። ስለዝኾነ ድማ እንሆ ሕጂ’ውን እቲ ናይ ፖለቲካ ሕማም ፈውሲ ተሳኢኑዎ፥ ንቤተ-ክርስቲያንና ከማስና ይርከብ ኣሎ።

ኣብቲ ዝሓለፈ ነዊሕ ናይ ነገሥታት-ዘመን፥ እታ ቤተ-ክርስቲያን ኣብ ትሕቲ ጸቕጢ ፖለቲካ’ያ ነይራ’ኳ እንተተባህለ፥ ብተዛማዲ ክረአ ከሎ ክብራ እናተሓለወ ‘ዩ ነይሩ ክብሃል ይከኣል። ማለት ካብቲ ፖለቲካ ዝሓንጸጸላ ክሊ ወጻኢ ደኣ ክትከይድ ኣይፍቀዳን እምበር፥ ብሕጊ ዝተሓለወ መሰልን ክብርን ኣይነበራን ክበሃል ግን ኣይከኣልን። ከመይሲ እቶም ነገሥታት ኣብ ኣጸድ-ቤታ ዝሰግዱን መስቀላ ዝሳለሙን እዮም ነይሮም። ንርእሶም እቶም ጽኑዕ ኦርቶዶክሳዊ ከም ዝነበሩ ዝንገረሎም ኃጸይ-ቴድሮስ’ውን፥ እቲ ነይሩዎም ዝበሃል ጽልኢ ምስ ዉሉደ-ክህነት እምበር ምስ ቤተ-ክርስቲያን ኣይነበረን።

ብዝኾነ ብኣጣቓላሊ ክርአ ከሎ እቲ ናይ ትማሊ ታሪኽ ቤተ-ክርስቲያንና ነዚ ‘ዩ ዝመስል ክበሃል ይከኣል። ሎሚ ኣብ መበል 21- ክፍለ-ዘመን ንርከብ ከም ምህላውና መጠን ግን፥ ቤተ-ክርስቲያን ተዋሕዶ በቲ ዝሓለፈ ሕማማ መሊሳ ክትድገስ ማንም ዝተጸበዮ ኣይነበረን። እዛ በዓልቲ ፊደልን ቋንቋን ታሪኽን ዝኾነት ዓባይ ቤተ-ክርስቲያን፥ ኣብዚ ሕጂ ዘለናዮ እዋን መጋበርያ ፖለቲካ ኮይና ክትርከብ ማንም ኣይተጸበዮን። እሞኸኣ ኣብ ዘመነ-ነፃነት ? ዝበሃል ዘመን፥ ክብራ-ክግሰስን ,ሕግታታ-ክፈርስን , ቀኖኖኣ-ክጠሓስን , ቅድስናኣ-ክራኸስን መን እዩ ‘ሞ ተጸብዩዎ ?!

ንኣብነት ካብዚ ዝሓለፈ ዓሠርተው ክልተ ዓመት ኣትሒዝና፥ ሓደ ዮፍታሔ ዲሜጥሮስ ዝበሃል ስም ተደጋጊሙ ክጽዋዕ ንሰምዕ ኣሎና። እዚ ሰብ’ዚ ግን ዝኾነ ምስ ቤተ-ክርስቲያንና ዘራኽብ ዘይብሉ ባዕዲ ዝኾነ ሰብ’ዩ። ይኹን እምበር ኣብቲ ሕጂ ዘሎ ህልው ኩነታት መጺእካ ክዝረብ ከሎ ግን፥ ናይ ፖለቲካ ውክልና ሒዙ ንቤተ-ክርስቲያና ብቐጻሊ ከፍርሳን ከዕንዋን ዝርከብ ዘሎ ሰብ‘ዩ። ማለት ንሱ ብዝመርሖ ኣድማ: ፓትርያርክ እንጦንዮስ ካብ መንበሮም ወሪዶም። ንሱ ብዝሕተተሉ ሓላፍነት ‘ውን ኣብ መቝሕ ኣትዮም ይርከቡ ኣለዉ።

ዮፍታሔ ዲሜጥሮስ ከምቲ “እዋኑ ዝሃቦ ሓምሓምሲ እምኒ ይሰብር” ዝበሃል፥ እቲ ፖለቲካ ኣብ ዘጣጥሓሉ መንበር ተቐሚጡ፥ ንቤተ-ክርስቲያን ተዋሕዶ ነበረት’ያ ነበረት ንምግባር ዘይፍንቅሎ እምንን ዘይኵዕቶ ጉድጓድን የልቦን። በቲ ዉሉደ-ክህነትና ተሰካም ጠበንጃ ብምግባር ዝወስዶ ዘሎ ስጕምቲ’ውን፥ ስፍሪ ቁጽሪ ዘይብለን ኣብያተ-ክርስቲያናትና ማዕጾአን ኣብ ምግፋታን በጺሐን ኣሎዋ። ከመይሲ ንሱ ዮፍታሔ ሓደ እዋን “ቤተ-ክርስቲያን ተዋሕዶ በዓቲ ሸፋቱ ክትከውን ኣይንሓድጋን ኢና” ኢሉ ነይሩ’ዩ። ብኣበሃህላኡ እቲ ኣብ ኣገልግሎት ዝርከብ ዉሉደ-ክህነትና ብሙሉኡ ሽፍታ ምዃኑ እዩ።

ሕጂ ድማ ነቶም ብወጻኢ-ዓለም ኣፍልጦ ሲኢኖም፥ ኣብ ኣሥመራ ተዓሺጎም ዝርከቡ ዘለዉ ኣባ ዲዮስቆሮስ ኣኸቲሉ ብምምጻእ፥ ኣብ ሃገረ-ጀርመን ኣብ ልዕሊ ዝርከባ ኣብያተ-ክርስቲያናት ሓዊ ክመልስ ይርከብ ኣሎ። ምንብርካኽ ንዝኣበዩዎ  ካህናት’ውን ተወጊዝኩም ኢኹም ክብል ይስማዕ ኣሎ። ንምዃኑ “ውግዘት”  እንታይ ማለት ምዃኑ ዮፍታሔን እቶም ኣብ ከባቢኡ ዘለዉን ኩሎም እምበርዶ ይርድኦም ‘ዩ ? ዝተኣስረ ሰብ ክኣስር ከምዘይክእል፥ ዝተወገዘ ‘ውን ከምኡ ከውግዝ ዘይክእል ምዃኑ ገናዶ ክስወጦም ኣይክእልን እዩ ? እቲ ዝገብሩዎ ዘለዉ ኵሉ መስሓቕ ሸራፋት ይገብሮም ምህላዉኸ ይርድኦም ደኾን ይኸውን ?

መቸም ዮፍታሔ ደኣ ተሓቢኡ ዘሎ ይመስሎ ይኸውን እምበር፥ ምሥጢር እዚ መገሻ እዝስ ኩሉ ፈሊጡዎ ዘሎ እዩ። ማለት በቲ ኣብ መንጉኡን ኣብ መንጎ ሲኖዶስን ተፈጢሩ ዘሎ ከቢድ ወጥሪ፥ ዓቕሉ ስለዝጸበቦ ከም ሓውሲ ህድማ ሃጽ ኢሉ ከምዝመጸ ርጉጽ ሓበሬታ ኣሎና። እቲ ሲኖዶስ ኣባ-ማርቆስ ጳጳስ ሃገረ-ስብከት ኤውሮጳ ከም ምዃኖም መጠን፥ ጉዳይ ኤውሮጳ ንዕኦም’ዩ ዝምልክት ብምባል ነዚ መገሻ ‘ዚ ነጺጉዎ እዩ። ዮፍታሔ ግን “ዝጸበቦስ መቓብር ኣቡኡ ፋሕተረ “ ከምዝበሃል ስለዝኾኖ፥ ንውሳኔ ሲኖዶስ ጥሒሱ እንሆ ብገንዘብ ቤተ-ክርስቲያን ኣብ ሆቴላት ኤውሮጳ ጠንቀላዕላዕ ክብል ይርከብ ኣሎ።

ወዮ ደኣ እቲ ጉዳይ ንዕኡ እንታይ ‘ዩ ስለዘይኮነ ኣየሕምሞን እዩ ‘ምበር፥ እቲ ካብ ኣፍ ኣባ-ዲዮስቆሮስ ክወጽእ ዝስማዕ ዘሎ ቃላትሲ፥ ንልቢ ደቂ ቤተ-ክርስቲያን እናሕመመ ‘ዩ ዝርከብ ዘሎ። ንሶም እንኳንዶ ሎሚ ኣብዚ ሕጂ ዘለዉዎ ዕድመ ኮይኖም፥ ትማሊ ‘ውን ብዛዕባ ዘረባ ዝፈልጡዎ ነገር ኣይነበሮምን። እታ ቤተ-ክርስቲያን ዕራቓ ወጺኣ ክትዋረድ ስለዝተደልየ ግና፥ ብኣፍ ጳጳስ ክብሃል ዘይግብኦ ቃላት፥ ክብሉ ይደፋፍኦም ኣሎ። ንሱ ተልእኮኡ ኢዩ ዝፍጽም ዘሎ፥ እንተ ንሶም ‘ሞ  ኣየናይ ኢሎሞ። ንዅሉ ነገር እታ ትጽቢት ዝግበረላ ዘሎ መዓልቲ ቀሪባ እያ ‘ሞ፥  ካብ ሕጂ ጀሚሩ ነቲ ዘይተርፈሉ ዕዳ መልሲ ቀሪቡ ክጸንሕ ከምዝግብኦ ይዝንግዖ  ኢዩ ኣይንብልን።

ብዝተረፈ እቲ ብዕለት 2 ግንቦት 2013 ኣብ ላንገን በቶም ካብ ኣሥመራ ዝመጻእኩም ዝተጸውዐ ጉባኤ፥ ንሕዝቢ ተዋሕዶ ንምብትታን ተባሂሉ ብካድረታት-ፖለቲካ ዝተወደበ ስለዝኾነ፥ ኣይንበርከኹልናን ‘ዮም  ንዝበልኩሞም ብኃይሊ-ፖሊስ ከምዝወጹ ወይ ከምዝኽልከሉ ምግባርኩም፥ ናይቲ ብጉልባብ ሃይማኖት ዝጸዋዕኩሞ ጉባኤ፥ ሕቡእ ኣጀንዳኡ እንታይ ከምዝነበረ ነቲ ክርዳእ ዝደልስ ተረዲዎ እዩ። እቲ ዝኣከብኩሞ ሕዝቢ ተደናጋጺ ኣባል ፖለቲካ እምበር፥ ብዛዕባ ሃይማኖት ኣፍልጦ ዝነበሮ ከምዘይኮነ በቲ ካብ ኣፍ ‘ቲ ሕዝቢ ክስማዕ ዝወዓለ ሥነ-ምግባር ዘይብሉ ቃላት ክፍለጥ ይከኣል ‘ዩ። እቲ ብጉልባብ ሃይማኖት ክግበር ዝድለ ናይ ፖለቲካ ጸወታ ግን ኣብቂዑ እዩ። ድሕሪ ደጊም ብናታትኩም ምፍርራህን ምጕብዕባዕን ተዳሂሉ ንድሕሪት ዝምለስ ሕዝቢ የለን።

ፍተዉ ጽልኡ ሕዝቢ ተዋሕዶ ኢድኩም ኣክቡልና ‘ዩ ዝብለኩም ዘሎ። ጉዳይ ተዋሕዶ ንሕዝቢ ተዋሕዶ እምበር ንዮፍታሔ ኮነ ጎይቶት ዮፍታሔ ዝምልከት ኣይኮነን። ኣባላት ህግደፍ ኣኪብካ ብዝግበር ጫውጫው ከኣ ክደናገር ዝኽእል ሕዝቢ የልቦን። ሕዝቢ ተዋሕዶ ሥልጣን ዮፍታሔ ኣይፈልጥ ፓትርያርክነት ኣባ-ዲዮስቆሮስ ኣይቅበል እዩ ዝብል ዘሎ። ነቲ ሥራሕ ካድረ ክሠርሕ ዝመጸ ቀሺ ገረታትዮስ ክሰጕግ ዝኸኣለ ‘ውን ካብዚ ነጥቢ ‘ዚ ተበጊሱ እዩ። ብውግዘት ኣቢልካ ክግበር ዝድለ ዝነበረ ምፍርራህ ‘ውን፥ እቲ ዉሉደ-ክህነት ስለዝተብዐን ዝነቕሐን ከም ዘይሠርሕ ተረጋጊጹ እዩ። መላእኽትን ኣጋንንትን ዘራኽብ ጉዳይ ከምዘይብሎም፥ ንሕናን ንስኻትኩምን እውን እንራኸበሉ ጉዳይ የልቦን። ፖለቲካኹም ንዓኹም ሃይማኖትና ድማ ንዓና።

ብሃይማኖቶም ቀናኣት ደቂ-ተዋህዶ